Fiat para nedir? İtibari para bir başka deyişle fiat para; değerini fiziksel bir ürün ya da mal yerine onu yürürlüğe koyan devletten alan ulusal yasal paradır. Fiat paranın değerini yaratan devletin gücü bu tür paralarda kilit rol oynar. Dünyanın dört bir tarafından birçok ülke ürün ve hizmet satın almak, yatırım yapmak ve tasarruf için bu parayı kullanır. İtibari para, ulusal paranın değerini yaratmasında altın standart ve diğer emtia kökenli sistemin yerini almıştır.
Fiat Para Nedir? Tarihi Nedir?
İtibari paranın (fiat para) geçmişi Çin’e dayanmaktadır. 11. yüzyılda Çin’de kağıt para basıldığı belirtilmektedir. Bu paralar, ipek, altın vb. ürün ve değerlerle takas edilmiştir.
13. yüzyılda Kubilay Han, itibari para sistemini kurdu. Ancak birtakım tarihçi, itibari paraların hiper enflasyona neden olarak Moğolların çöküşünde etkili olduğunu belirtmektedir.
17. yüzyılda ise Avrupa’da kuyumcular, altın gibi kıymetli eşyalarını darphaneye teslim etmekteydi. Ancak Kral I. Charles’ın saklanan kıymetli eşyalara el koyması devlete olan güveni sarstı. Buna karşılık kuyumcu Goldsmith’ler, özel kasalar yaptırıp altınlarını oraya koymaya başladı. Buna karşılık ise altın sahiplerine hamiline (taşıyanın hakkı elinde tuttuğu senet) yazan kağıtlar verildi. Bu sistemin ilk banknot sistemini ortaya çıkardığı ifade edilmektedir.
Fiat Para’nın Avantajları ve Dezavantajları Nelerdir?
İtibari paralar yani fiat paralar, birçok ulus tarafından kullanılmaktadır. Bu sebeple kullanılabilirliği fazladır ve takas işlemlerinde kolaylık sağlamaktadır. Üretimi, emtia temelli değerlerin üretime göre düşük maliyetlidir. Kaynağı tükenen bir değer olmadığı için devletlerin merkez bankaları arz üzerinde kontrole sahiptir. Böylece merkez bankaları likidite, faiz oranı vb. konularda ülke ve dünya ekonomisine yön vermektedir.
Bununla birlikte fiat paraların değeri devletlerin ekonomi politikalarına dayanmaktadır. Yanlış politikalar, halkı zor durumda bırakabilir ve hiper enflasyona yol açabilmektedir. Bu durum ise devletlerin borç seviyesi artırıp halkın alım seviyesini düşürebilmektedir.
Fiat Para ve Kripto Para Arasındaki Fark Nedir?
Kripto para ve İtibari para, ikisinin de fiziksel bir emtiayla desteklenmemesi yönünden benzerlik gibi görünse de aslında bu sınırlı bir yapıdadır. İtibari para, devletler ve merkezi bankalar tarafından kontrol edilirken, kripto paralar dağıtılmış bir dijital kayıt defteri olan Blockchain de yer alır ve dolayısıyla merkeziyetsizdir bir yapıdadır. Bu iki para arasındaki en önemli farklardan biri de paraların yaratılma kısmıdır. Birçok kripto para da olduğu gibi Bitcoin’de de kontrollü ve sınırlı bir arz bulunmaktadır. Bunun yanında fiat paralarda, bankalar ülkenin ekonomik özelliklerine ve ihtiyaç oranına göre hiç yoktan para oluşturabilirler.
