Organizasyon şemalarında, oyun modellerinde, insanın yaşamı kucaklayışında, bilişim sistemlerinde, inşaatlarda, özetle insanın soyut ya da somut tasarım yaptığı her şeyde iki seçenek gelir karşısına. Akıllı uygulamaları destekleyen basit bir platform mu yoksa basit uygulamaları destekleyen akıllı bir platform mu? Bu seçim aynı zamanda inovasyon potansiyelini nereye serpmek istediğinize de bağlı olacaktır. Blokzincir, Çoğunlukçuluk mu yoksa çoğulculuk mu?
BLOKZİNCİR: ÇOĞUNLUKÇULUK MU YOKSA ÇOĞULCULUK MU?
Basit uygulama-akıllı platform tercihinde inovasyon ve gelişim platform üzerinde yani merkezde yapılmak zorundadır. Kullanıcı ihtiyaçları değiştiğinde dokunmanız gereken yer platformun bizzat kendisidir. Yeniliğin merkeze hapsedilmiş halidir aslında. Üstelik bu maliyetli platform (merkez) iyileştirmesinin ekonomik açıdan yapılabilir olması için yeterli sayıda kullanıcının bu yönde talebi olması gerekir. Aksi halde ticari geri dönüşü yapanın katlanacağı maliyeti karşılamayacaktır. Bu da bizatihi inovasyonun hızını kesecek bir kısıttır. Buna “çoğunlukçuluğa dayalı mimari” diyoruz. Müesses düzenin birçok kurumu bu mimaride çalışmaktadır. Gene bankacılık sektöründen örnek verilebilmektedir.
Örneğin İnternet bankacılığı, mobil bankacılık ürünlerini düşünün. Cebinizden ya da internet bağlantısı olan herhangi bir bilgisayardan bankacılık işlemi gerçekleştirmek istediğinizde size sunulan uygulamalar ve ara yüzler üzerinde çalışmak zorundasınız. Banka, aynı anda hem mobil hem de internet bankacılığı girişi yapmanız halinde güvenlik ihlali yapmamış olmanıza rağmen EFT ile ödeme yapmanıza tuhaf bir güvenlik gerekçesiyle 1 saat süreyle engel olabilir. Kullanıcı olarak benzeri eksiklikleri iyileştirme, tuhaflıkları düzeltme şansınız olamaz. Bankanın, kullanıcıların çoğunluğunun aynı iyileştirmeleri istediğini keşfetmesini beklemek zorundasınızdır. Bu yapı hantaldır, değişen ihtiyaçlara hemen karşılık veremez, merkezdeki fili harekete geçirmek zordur. Bankacılığın büyük, küçük ve hızlı ödemeler için ayrı ayrı sistemleri vardır. Hizmet sunuşunda tarafsız değildir. Coğrafyayı önemser, yağlı müşterisi de vardır bitli müşterisi de.
Öte yanda akıllı uygulama-basit platform seçiminde inovasyonu platformun bulunduğu merkezden alıp uygulamaların bulunduğu uçlara yerleştirmiş oluyorsunuz. “Çoğunluğa” değil “çoğulculuğa” dayalı bir yapıya sahip oluyorsunuz. Tek bir kullanıcının ihtiyacına göre bile uygulamalarda iyileştirme yapılabiliyorsunuz. Azınlığın sesi de aynı gürlükte çıkabiliyor böylece platformları demokratikleştirdikçe. Merkeze dokunmaya gerek kalmadığı için inovasyonun maliyeti düşüyor ve hızı artıyor. Blokzincir, Çoğunlukçuluk mu yoksa çoğulculuk mu sorusunun cevabını örneklerle açıklayacağız.
Örnek verelim:
İnternet, akıllı uygulama-basit platform mimarisine sahiptir. İnternet platformunun bildiği tek şey, iki uç arasında veri taşımaktır. O uçlarda ne olduğunu bilinmemektedir. Uçlarda akıllı telefonlar da olabilmektedir. Ya da akıllı buzdolapları da veya bilgisayarlar da. Ne verisi taşıdığı bilinmemektedir. Veri, Instagram’a koyduğunuz fotoğraf da olabilmektedir veya yöneticinize attığınız e-posta da. İnternet basit bir platform üzerine kurulmuştur. Ama Facebook, Instagram, Twitter, Amazon, Uber gibi akıllı ve karmaşık uygulamaları vardır. Değişim ya da iyileştirme gerektiğinde platformda (merkezde) değil uygulamalar üzerinde gerçekleştirilebilmektedir.
Bitcoin Blokzinciri ve Ethereum Blokzinciri de basit platformu ve akıllı uygulamaları olan bir çalışma modeline sahiptir. Bitcoin Blokzinciri de A açık anahtarındaki değer sahipliğini B açık anahtarına transfer eder. Bir değerin sahiplik transferidir tek bildiği. A ve B noktalarında varsıl da olabilmektedir. Aynı zamanda yoksul da olabilmektedir. A ve B noktalarında akıllı buzdolabı da olabilir insan da. Taşınan değer Bitcoin de olabilir sanat eseri de. Taşınan şeyin değeri çok yüksek de olabilir düşük de (mikro ödemeler). A ve B noktaları Bolivya’da da olabilir New York’ta da. Tek yaptığı bir değerin sahipliğinin transferidir, A noktasından B noktasına. Basit bir platformdan ibarettir Bitcoin Blokzinciri. Ama uygulamaları karmaşıktır ve akıllıdır.
Ethereum Blokzinciri de basit bir platformdur. Ama üzerindeki “akıllı sözleşme” uygulamaları ticaretin en karmaşık sorunlarını bir merkezi otoriteye bağlı olmaksızın çözebiliyor. Böylelikle inovasyon hantal platformlar üzerinde değil esnek uygulamalar üzerinde gerçekleşir, yeniliğin maliyeti düşüktür ve hızı yüksektir. İzinsiz, sınırsız, hızlı ve ucuz bir yenilik var karşımızda artık.
